Reklama

Niedziela Podlaska

Dziedzictwo męczenników podlaskich

Krzyż i ikona napierśna ostatniego unickiego metropolity Jozafata Bułhaka
(Muzeum Diecezjalne w Drohiczynie)

Ks. Zenon Czumaj

Krzyż i ikona napierśna ostatniego unickiego metropolity Jozafata Bułhaka (Muzeum Diecezjalne w Drohiczynie)

23 stycznia wspominamy w liturgii bł. Wincentego Lewoniuka i 12 Towarzyszy – męczenników z podlaskiego Pratulina. Bohaterscy wyznawcy Chrystusa stanowią symbol szczególnego dziedzictwa duchowego tej ziemi

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Tym, co przez wieki wyróżniało Podlasie spośród sąsiednich krain, to obecność dwóch obrządków chrześcijańskich – łacińskiego i greckiego. Na przestrzeni tysiąca lat niemal sześć wieków to czas jedności siostrzanych Kościołów, przerywanej zawsze pod wpływem zewnętrznych czynników. Wspominając Błogosławionych Męczenników z Pratulina, warto sięgnąć do trudnej historii Kościoła na nadbużańskiej ziemi.

Reklama

Od XI wieku tereny Podlasia miały charakter „pogranicza”, gdzie obok siebie mieszkali rzymskokatoliccy Mazowszanie i Rusini, modlący się w obrządku wschodnim. Po rozłamie w 1054 r. między Kościołami wschodnim i zachodnim Rusini – chociaż związani z patriarchatem w Konstantynopolu – aż do końca XII wieku trwali w jedności ze Stolicą Apostolską. Na początku XIII wieku, pod wpływem emigrantów greckich, łączność z następcami św. Piotra została zerwana. Przywrócił ją w wymiarze lokalnym książę Daniel Halicki, co potwierdzono jego koronacją w stolicy Podlasia – Drohiczynie (1253 r.). Unia drohiczyńska była zapowiedzią pojednania patriarchy z papieżem 20 lat później na soborze w Lyonie i chociaż okazało się to krótkotrwałe, niektórzy duchowi zwierzchnicy Podlasian utrzymywali kontakty z Rzymem jeszcze w 1415 r. Unia florencka (1439 r.) w państwie polsko-litewskim przetrwała do początku wieku XVI. Zerwano ją pod naciskiem muzułmańskich Turków, którzy opanowali Konstantynopol, a patriarcha grecki znalazł się pod ich władzą.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Przeciwnikami unii kościelnej byli też władcy moskiewscy, którzy samowolnie ustanowili w swej stolicy patriarchat (1589 r.). Całkowicie zależni od carów biskupi rosyjscy stali się narzędziem w ich polityce. Za największych wrogów uznano tych, którzy w Rzeczypospolitej powrócili do jedności z Rzymem po synodzie w Brześciu (1596 r.). Pod hasłem walki z unią Rosjanie najechali w połowie XVII wieku m.in. Podlasie i wspierali powstania kozackie. To sprawiło, że w ciągu 70 lat od zawarcia unii brzeskiej dobrowolnie przystąpiły do niej wszystkie parafie wschodniego obrządku na Podlasiu (nie przyjęły jej tylko cztery klasztory). Odtąd na długo zapanowała prawdziwa jedność obu Kościołów z zachowaniem własnej tożsamości i zwyczajów. Księża i wierni obu obrządków spotykali się na odpustach, misjach i innych uroczystościach. Wspólnie pielgrzymowano do sanktuariów w Miedznie, Leśnej, Łazówku, na Grabarce i w Korninie k. Bielska.

Na ziemi podlaskiej kres temu przyniosły rozbiory. Najpierw ograniczenia, a później szykany i oficjalne zniesienie unii w 1839 r. nastąpiło we wschodniej części Podlasia (w granicach Cesarstwa Rosyjskiego). To samo nastąpiło w latach 1867-75 w części południowej i zachodniej (w tzw. Kongresówce). „Nawracaniu” towarzyszyły kontrybucje, zsyłki na Syberię oraz znęcanie się fizyczne i psychiczne wobec tzw. opornych. Dopiero w 1905 r. ludność unicka mogła legalnie wypisać się z Cerkwi prawosławnej, ale unia nadal była zakazana. Car, licząc na przywiązanie ludu do zwyczajów, dał wybór: „Jeśli chcecie być katolikami, musicie zmienić obrządek”. W okolicach Sokołowa i Sarnak dawni unici niemal gremialnie przeszli na obrządek łaciński. Na wschód od Bugu, gdzie prześladowania trwały prawie 70 lat, uczyniła to tylko część wiernych, a niemal wszystkie pounickie cerkwie pozostały w rękach prawosławnych. Na zachodzie potomkowie unitów odzyskali swoje świątynie dopiero po 1918 r.

Dziś na Podlasiu jest tylko jedna parafia katolicka wschodniego obrządku – w Kostomłotach k. Kodnia (diecezja siedlecka). Pamięć o unitach – z różnych powodów – bywała przez ich potomków przemilczana, zarówno wśród rzymskich katolików, jak i prawosławnych. A przecież unia jest jednym z cenniejszych klejnotów, jaki możemy znaleźć w skarbcu duchowego dziedzictwa nadbużańskiej ziemi.

Podziel się:

Oceń:

+2 0
2017-01-18 14:08

[ TEMATY ]

Wybrane dla Ciebie

Łękawica: rodzinna parafia o. Tomaszka dziękowała za dar beatyfikacji

Pochodzący z Łękawicy k. Żywca o. Michał był w Peru duszpasterzem
dzieci, młodzieży i rodzin. W głębi o. Jarosław Wysoczański

Archiwum rodziny o. Michała Tomaszka

Pochodzący z Łękawicy k. Żywca o. Michał był w Peru duszpasterzem dzieci, młodzieży i rodzin. W głębi o. Jarosław Wysoczański

W Łękawicy na Żywiecczyźnie, w rodzinnej parafii o. Michała Tomaszka, który razem z innym franciszkaninem – o. Zbigniewem Strzałkowskim – wynoszony jest dziś na ołtarze, goszczą peregrynujące po diecezji bielsko-żywieckiej Znaki Miłosierdzia: obraz Jezusa Miłosiernego oraz relikwie św. s. Faustyny i św. Jana Pawła II. Wierni podczas specjalnego nabożeństwa dziękowali w obecności kopii łagiewnickiego obrazu za dar beatyfikacji zakonnika z ziemi żywieckiej.

Więcej ...

Ukraina: Zełenski w poniedziałek złoży wizytę w Waszyngtonie

2025-08-16 09:55

PAP/EPA/FILIP SINGER

Prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski poinformował, że w poniedziałek, na zaproszenie prezydenta USA Donalda Trumpa, złoży wizytę w Waszyngtonie, gdzie będzie rozmawiał o inicjatywach na rzecz zakończenia wojny z Rosją.

Więcej ...

Żyjmy Bożą obecnością

2025-08-16 19:07

Łukasz Krzysztofka

- Jesteśmy za mało ludźmi paschalnymi, wielkanocnymi. Za słabo żyjemy zwycięstwem Chrystusa. Jesteśmy nieraz sparaliżowani, pełni lęku, a przecież to Chrystus zwyciężył świat, a nie świat Chrystusa – powiedział w homilii w czasie Mszy św. kończącej 49. Pieszą Pielgrzymkę Opolską na Jasną Górę bp Andrzej Czaja.

Więcej ...

Reklama

Najpopularniejsze

Jaki OGIEŃ przyszedł Chrystus rzucić na ziemię i bardzo...

Wiara

Jaki OGIEŃ przyszedł Chrystus rzucić na ziemię i bardzo...

Rozważania na niedzielę: Pluszowe chrześcijaństwo

Wiara

Rozważania na niedzielę: Pluszowe chrześcijaństwo

Nowenna do Matki Bożej Częstochowskiej

Wiara

Nowenna do Matki Bożej Częstochowskiej

Papież: Potrzeba kobiet zakochanych w Ewangelii

Leon XIV

Papież: Potrzeba kobiet zakochanych w Ewangelii

Niepokojące informacje o stanie zdrowia ks. Olszewskiego

Kościół

Niepokojące informacje o stanie zdrowia ks. Olszewskiego

Nakazane święta kościelne w 2025 roku

Kościół

Nakazane święta kościelne w 2025 roku

Samochód wjechał w grupę pielgrzymów. Wśród rannych -...

Wiadomości

Samochód wjechał w grupę pielgrzymów. Wśród rannych -...

Nowenna przed Wniebowzięciem NMP

Wiara

Nowenna przed Wniebowzięciem NMP

Nowenna przed wspomnieniem św. Maksymiliana Marii Kolbego

Wiara

Nowenna przed wspomnieniem św. Maksymiliana Marii Kolbego